ماه ذی‌الحجه از جهات متعدد با شخصیت و فضائل مولی الموحدین، ‌امیرالمؤمنین علی(ع) مرتبط ذکر شده است. اتفاقات، فضائل و برکاتی بی‌شمار که هر کدام از آن‌ها دلیل محکمی بر اثبات حقانیت شیعه است. ماجرای سدالابواب، ابلاغ سوره توبه، انشای حدیث ثقلین از رسول خدا(ص)، نزول آیه مودت و... تنها بخشی از این اتفاقاتی است که به نوعی با حضرت ابوتراب(ع) ارتباط پیدا می‌کند.

در روزهای ابتدایی این ماه عظیم با حجت‌الاسلام دکتر حافظ نجفی زنجانی، استاد اخلاق و پژوهشگر سیره اهل بیت(ع) پیرامون رابطه و رمز و راز این ماه با علی بن ابیطالب(ع) به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه می‌خوانید.

اسلام با ولایت علی(ع) کامل شد

حجت‌الاسلام دکتر نجفی در ابتدا با اشاره به اینکه رخدادهای فراوان ماه ذی‌الحجه به نوعی با ‌امیرالمؤمنین(ع) ارتباط پیدا می‌کند، می‌گوید: یکی از این اتفاقات مهم ابلاغ آیات برائت به حاجیان توسط حضرت‌ امیرالمؤمنین(ع) به عنوان فردی از پیامبر(ص) است که در دهم این ماه اتفاق افتاد و فضیلتی بزرگ برای آن حضرت به شمار می‌آید. رسول گرامی اسلام(ص) ابتدا به فرد دیگری مأموریت ابلاغ سوره برائت به مشرکین مکه را سپرده بود. اما دیری نپایید که جبرئیل‌امین بر حضرت خاتم الانبیاء(ص) نازل شد و گفت خدایت سلام رسانده و به تو فرمان داده که آیات سوره مبارک برائت را باید کسی که از تو هست یعنی علی‌بن‌ابیطالب(ع) تلاوت کند. این واقعه نشان از افضلیت‌ امیرالمؤمنین(ع) بر تمام اصحاب پیامبر(ص) دارد. حضرت علی(ع) نیز در بعدازظهر دهم‌ذی‌الحجه در سرزمین منی با شمشیر برهنه، به خطبه ‌ایستاد و پس از تلاوت آیات نخست سوره برائت، احکام رسول اکرم(ص) را ابلاغ کرد.

او اضافه می‌کند: از این اتفاق مهم‌تر ولایت علی بن ابیطالب(ع) و نصب به جانشینی رسول خداست. حضرت رسول اکرم(ص) هنگام بازگشت از حجه‌الوداع، آیه دستور نصب به خلافت را از خداوند دریافت کرد. خدای متعال در آیه ۶۷ سوره مائده می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَه». بر اساس روایات متقن و معتبر و موثقی که از منابع شیعه و سنی و به طرق مختلف نقل شده، حضرت رسول(ص) دستور داد افرادی که رفته‌اند بازگشته و افرادی که پشت سر هستند سریعتر خود را برسانند. پیامبر(ص) در آن اجتماع که بین هشتاد تا صد و بیست هزار نفر روایت شده است، در روز هجده ذی‌الحجه سال ۳۵ هجری قمری و در منطقه غدیر خم در پی دستور الهی، حضرت علی(ع) را به مقام جانشینی خود منصوب کرد. واقعه غدیر در قرآن کریم به عنوان روز «اکمال دین» مورد اشاره قرار گرفته است. الیوم اکملت لکم دینکم و اتممت علیکم نعمتی، یعنی روزی که چشمه زلال و همیشه جوشان ولایت بر دوست‌داران پیامبر خدا و اهل بیت او جاری شد.

امامت علی(ع) در حدیث ثقلین

این محقق سیره اهل بیت(ع) تشریح می‌کند: یکی دیگر از اتفاقاتی که در این ماه پر برکت اتفاق افتاد و ماه ذی‌الحجه را به حضرت علی(ع) منتسب کرد، خاتم بخشی حضرت ‌امیرالمؤمنین(ع) است. این کار یکی از فضایل اختصاصی ‌ایشان است و آیه ولایت به جهت آن نازل شد. «إِنَّما وَلِیُّکُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُوتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُون یعنی ولی شما، تنها خدا و پیامبر او است و کسانی که‌ ایمان آورده‌اند همان کسانی که نماز بر پا می‌‏دارند و در حال رکوع زکات می‏‌دهند». در آیه ۵۵ سوره مبارکه مائده بشارت ولایت و امامت حضرت(ع) داده شده است. درباره شأن نزول این آیه از قول ابوذر غفاری چنین آمده است که «روزی در مسجد النبی نماز ظهر می‌خواندیم. پس از نماز نیازمندی تقاضای کمک کرد. کسی به او چیزی نداد. سائل دست خود را بلند کرد و گفت: خدایا تو شاهد باش که من در مسجد رسول تو درخواست کمک کردم و کسی چیزی به من نداد. در همین حال علی(ع) که در آن هنگام مشغول نماز بود با انگشت کوچک دست راست خود به آن فقیر اشاره کرد. او نزدیک رفت و انگشتری را که حضرت همواره در دست می‌کرد از انگشت‌ایشان در آورد و رفت» و پس از آن این آیه شریفه بر پیامبر خدا(ص) نازل شد.

این استاد حوزه و دانشگاه به حدیث ثقلین هم اشاره کرده و می‌افزاید: صدور حدیث ثقلین از پیامبر اسلام(ص) در دهم ذی‌الحجه انجام شد اما این حدیث با محتوایی واحد و گونه‌های بیانی مکرر، بارها و بارها به وسیله آن حضرت(ص) در مکان‌های مختلف مانند عرفه، غدیر خم و... بیان شده است. در مورد این حدیث متواتر یعنی حدیثی که کاملاً یقین‌آور است و احدی در آن شک و شبهه ندارد، آمده است که پیامبر(ص) فرمود: «اِنّی تارِکٌ فیکُمُ الثَقَلَین، کِتابَ اللهِ و عِترَتی اهلِ بَیتی وَ اِنَّهما لَن یَفتَرِقا حَتّی یَرِدا علَیَّ الحَوض؛ همانا من بین شما دو چیز گرانبها می‌گذارم. کتاب خدا و اهل بیتم، این دو از هم جدا نمی‌شوند تا در حوض کوثر بر من وارد شوند». حدیثی گهربار که با شفافیت ولایت و لزوم تبعیت از اهل بیت(ع) و در رأس آنان‌ امیرمؤمنان(ع) را اثبات و آنان را برای همیشه بزرگترین مرجع دینی در کنار قرآن و همسنگ و همسوی و همراه آن معرفی می‌کند.

سندی دیگر بر فضیلت اهل بیت پیامبر(ص)

او یادآور می‌شود: از جمله حوادث دیگری در ماه ذی‌الحجه‌الحرام رخ داده و با آیات قرآن مجید ارتباط دارد، نزول سوره مبارکه انسان در شأن امیرمؤمنان علی(ع) و خانواده با فضیلت ایشان است. در 25 این ماه سوره انسان یا هل‌أتی در شأن اهل بیت‌(ع) نازل شده است. «وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَی حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا؛ غذای خود را با اینکه به آن علاقه و نیاز دارند، به مسکین و یتیم و اسیر می‌دهند».

دکتر نجفی زنجانی در پایان بیان می‌کند: مواردی که به آن اشاره شد با توجه به فرصت محدود، تنها بخشی از رویدادهای این ماه است که با حضرت علی(ع) مرتبط است. روز اول این ماه سالروز ازدواج مبارک و مسعود آن حضرت با حضرت فاطمه زهرا(س) را داریم. ۲۱ ذی‌الحجه نزول آیه اولی‌الامر و بیان یکی از فضایل قطعی‌امیرالمؤمنین(ع)، ۲۴ این ماه روز مباهله، روز نزول آیه تطهیر و صدور حدیث کساء است که همه این رویدادها با حضرت علی(ع) ارتباط داشته و به طور خاص در شأن آن حضرت صادر شده است. تمام این موارد سبب شده است که ماه ذی‌الحجه به ماه علی بن ابیطالب(ع) شهرت پیدا کند.